آداب و رسوم بختیاری ها
- مجموعه: فرهنگ زندگی
بختیاریها به گویش بختیاری که یکی از گویش‌های زبان لری است صحبت می‌کنند
مردم بختیاری همه از آداب اصیل خویش حفاظت كرده اند و آداب اصیل آنها همچنان بكر و دست نخورده باقیمانده است، شرح آداب اصیل همه مردمان این دیار كاری دشوار است و زمان بسیاری را می طلبد بنابراین به شرح مختصری در مورد برخی از آداب اصیل بختیاری بسنده می كنیم:
رسوم شکار بختیاری :
جوانان بختیاری قبل از عروسی، برای تهیه گوشت مورد نیاز جهت غذای مراسم به شکار میروند
سال‌هاست که در بین بختیاریها رسم شکار وجود دارد و هنوز هم پس از گذر سالیان سال به اجرا در می‌آید، در ایل بختیاری رسم بر این است که جوانان بختیاری که به سن ازدواج رسیده‌اند قبل از عروسی، برای تهیه گوشت مورد نیاز جهت غذای مراسم شادی به شکار میروند، بر طبق این سنت قدیمی مادر جوان آماده شکار مشغول تهیه نان سنتی میشود، خواهران و دختران بختیاری مشک می‌زنند تا جوان شکارچی دوغ تازه و کره محلی را همراه خود ببرد در این بین نامزد جوان شکارچی هم بیکار نمی‌ماند و مشغول دوختن لباس شکار میشود.
در بختیاریها روز شکار، به کمر جوان شکارچی شال شکار می‌بندند که معمولاً توسط برادر بزرگتر، دایی یا پدر انجام میشود، جوان باید به کوه کلار برود و بزکل شکار کند بزکل، بز یکشاخی است که بسیار چالاک و تیز میباشد و شکار آن بسیار سخت است، شکار بزکل افتخار بختیاریها و دلیل بر شجاعت، رشادت و دلیری آن‌هاست، جوان توسط افراد فامیل و خویشان بدرقه میشود و راهی شکار می‌گردد.
بعد از چند روز که پیروزمندانه به ایل بازگشت مراسم عقد و ازدواج جوان صورت می‌گیرد و گوشت شکار جهت تهیه غذای عروسی استفاده میشود، رسم شکار سنتی قدیمی است که ریشه در آداب اصیل بختیاری دارد و بسیار دیدنی است.
مراسم ازدواج در ایل بختیاری :
در مراسم ازدواج بختیاری ها صدای ساز و دهل، رقص محلی و تركه بازی از آداب اصیل این مراسم است
بختیاریها ازدواج را با مراسم و آیین‌های زیبا و نمایشی برپا می‌دارند. ازدواج دارای خصوصیات و آداب و رسومی است كه در هر جا و هر قومی ممكن است متفاوت باشد.
شادی و سرور این قوم در هنگام مراسم ازدواج، چند روزی طول می کشد و در این جشن مراسم جالبی دارند و تمام طایفه در این مراسم شرکت می کنند.
به طور كلی ازدواج در قوم بختیاری رسومی دارد یا به صورت ناف بران كه دختر و پسر را از همان كودكی برای هم نامبر می كنند و وقتی به سن ازدواج رسیدند رسم و رسوم نامزدی و عقد را به جا می آورند كه امروزه آداب ناف بران كم رنگ شده، امروزه بستگان داماد برای نامزدی به خانه عروس می روند و رسماً مراسم خواستگاری انجام می شود و مادر داماد روسری زیبایی روی سر عروس خانم می كند كه مانند همان انگشتری نامزدیست و نشانه نامزدی آنان است.
خانواده عروس هم نبات و شیرینی را به معنی قبول پیشنهاد به اقوام داماد می دهند، یكی از رسوم قدیمی بختیاریها هنگام ازدواج این است كه دختران نامزد شده شروع به بافتن قالیچه می كنند تاهنگام عروسی همراه خود به خانه داماد ببرند.
یكی دیگر از آداب كهن ازدواج در بختیاری مربوط به شب عروسی است كه اقوام و بستگان داماد پس از صرف شام به خانه عروس خانم می روند و در حین اینكه آئینه و شمعدان آنها به دستان اقوام عروس خانم را با شور و نشاط و هلهله راهی خانه داماد می كنند كه در بیشتر روستاهای بختیاری عروس را سوار بر اسب می كردند و بقیه پیاده به طرف خانه راه می افتادند.در مراسم ازدواج بختیاری ها صدای ساز و دهل، رقص محلی و تركه بازی، خواندن ترانه های شاد آهای گل و دوال آل هم از دیگر آداب اصیل این مراسم است.
آداب و رسوم نوروز در ایل بختیاری :
دید و بازدید و صله رحم نزد قوم بختیاری در ایام نوروز بسیار مهم است
بختیاریها با خانه تکانی که به طور معمول دو هفته قبل از عید آغاز می شود به استقبال سال نو می روند. فرشهای آویخته از در و دیوار بیشتر از هر چیز دیگر به انسان یادآوری می کند که عید نزدیک است، تهیه سبزه سفره هفت سین نیز از حدود ده روز قبل از عید آغاز می شود.
در گذشته ای دور سبزه را از صحرا می چیدند، آنرا در بشقابی می گذاشتند و پای آن را خاک ریخته و برای سبز ماندن به آن آب می دادند.
مردم ایل بختیاری به مناسبت سال جدید، سفره‌ی هفت سین می گسترانند و آن را با قرآن و رحلش، آیینه و شمعدان، سیر، سنجد، سمنو، سبزه، سیب، سماغ، تنگ و ماهی، تخم مرغ رنگ شده به تعداد اعضای خانواده، آجیل و گمک و گندم برشته و کلخونگ، شاهدانه، شیرینی و میوه مزین می‌نمایند.
بزرگ خانواده نیت می کند و اسکناس های تا نخورده را برای عیدی دادن لای صفحات قرآن می گذارد، تا با آیه‌های آسمانی کلام ا…متبرک گردند.
ن و دختران دست ها، ناخن و موها را با حنا می آرایند، با پختن الفه ( حلوا، شیربرنج و…) و تقسیم آن بین اقوام و همسایه ها و با نثار فاتحه و یاد کردن درگذشتگان، به استقبال سال جدید میروند. خانواده های داغدار سفره‌ی عیدشان را در جوار مزار عزیزشان می گسترانند، تعدادی کنار امامزادگان و …
غذاهای سنتی به رنگ سبز طبخ می کنند: پلو باقالی، سبزی پلو با ماهی، قورمه سبزی و کو کو سبزی مرسوم تر می باشند. در موقع تحویل سال، قرآن و دعای یا مقلب و سلامتی و عاقبت بخیری زمزمه می کنند. روی سطح آیینه تخم مرغ می گذارند، و بر این باورند که حین تحویل سال،زمین که روی شاخ گاو قرار دارد جابجا می شود و این رخداد با تکان خوردن تخم مرغ و باز ایستادن ماهی در تنگ قابل مشهود است.
دید و بازدید و صله رحم نزد قوم بختیاری در ایام نوروز بسیار مهم است ، به گونه ای که بزرگان خانواده به همراه دیگر اعضای فامیل، دسته جمعی به دیدار اقوام و بستگان می روند و بعد از دیدار از هر خانواده، اعضای آن خانه را نیز در امتداد مسیر بازدید، با خودشان همراه می‌کنند و این رسم بسیار زیبا آنقدر خوشایند است که یک سال دیگر همه را به انتظار وا میدارد…
آداب رسوم زایمان و تولد کودک :
آداب و رسوم زایمان در میان بختیاری ها
تولد در فرهنگهای مختلف مراسم ویژه خود را دارد که نشات گرفته از الگوهای فرهنگی آن جامعه است. در گذشته به شکل سنتی روشهایی برای تشخیص جنس نوزاد وجود داشت. مثلا اگر زن زبر و زرنگ بود،یا چهره اش سرخ و سفید بود ، معتقد بودند بچه اش پسر است. ولی اگر زن تنبل بود یا صورتش تیره بود، معتقد بودند بچه اش دختر خواهد بود.در مناطق بختیاری نشین و عشایری مانند ایذه،پیش از این، زائو به کمک قابله(که به او ماما چه می گفتند) بچه اش را به دنیا می آورد.
بختیاریهای ایذه در جریان نامگذاری کودک، معمولا اسم اقوام نزدیک نوزاد را بر روی او نمی گذارند زیرا آن را بد شگون می دانند. اسامی افراد درگذشته را نیز به عنوان نام نوزاد تعیین نمی کنند. اسامی مذهبی نیز مرسوم است. در گذشته قبل از تولد نوزاد ،2 نام تعیین میکردند تا در صورت پسر بودن یا دختر بودن نوزاد اسم او از قبل انتخاب شده باشد.
نوزاد را 3 روز پس از تولد ،به حمام میبرند. هفت روز پس از تولد نیز هم نوزاد و هم زائو به حمام میروند.
درباره این سایت